ཀྲུང་གོའི་བོད་ལྗོངས་དྲ་བ།>རིག་གནས།

འཇམ་དབྱངས་དར་རྒྱས་ཀྱིས་བརྗོད་དོན། དགེ་བ་དཔག་ཏུ་མེད་པ་ནི་ལོ་ཙཱའོ། །(༢)

2014-12-22 གཡས་རྒྱན།
  
  ཧ་སིན། བོད་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་ཤེས་ཡོན་ཅན་ཅིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། ཁྱེད་ཀྱིས་ཤེས་རིག་ཞིབ་འཇུག་དང་ལོ་ཙཱ་གནང་བ། སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པ་དང་རྩོམ་རིག་ལ་དགའ་ཞེན་ཡོད་པ། བོད་རྒྱ་སྐད་གཉིས་ལ་ཐོགས་པ་མེད་པས། ཁྱེད་རང་གིས་འཚར་ལོངས་གི་མྱོང་བ་གླེང་ན་གང་འདྲ་འདུག ཁྱེད་ཀྱི་འཚར་ལོངས་ཀྱི་དུས་རིམ་ནང་ཤུགས་རྐྱེན་ཟབ་པའི་བྱ་བ་དང་སྐྱེ་བོ་གང་དག་ཡོད། ཡང་ན་དེ་འབྲེལ་གྱི་ཁྱེད་རང་གིས་བསམ་ན་དགོད་བྲོ་བའི་དོན་དག་ཅི་འདྲ་ཡོད་པ་གསུངས་དང་།
  འཇམ་དར། ཁྱེད་ཀྱིས་བསྟོད་པ་ཅུང་ཐལ་སོང་། ཕུལ་བྱུང་ལ་མི་དོ། ང་རང་མཚོ་སྔོན་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་འབལ་རྫོང(ཐུན་ཏེ)གི་འབའ་ལུང་ཞང་སྐལ་མོ་ཆེ་གྲོང་ཚོར ༡༩༧༡ ལོར་སྐྱེས། ༡༩༨༣ ལོར་རྫོང་མི་རིགས་སློབ་འབྲིང་དུ་རྒྱུགས་འཕྲོད། དེ་དང་དུས་མཚུངས་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་མི་རིགས་དགེ་ཐོན་སློབ་གྲྭར་ཡང་རྒྱུགས་འཕྲོད། ཁྱིམ་མིས་གྲོས་བསྡུར་བ་ལྟར། ང་རང་ཁུལ་མི་རིགས་དགེ་ཐོན་སློབ་གྲྭར་བསྐྱལ་ནས་དམའ་འབྲིང་དང་འབྲིང་རིམ་ཆེད་ཚན་སློབ་སྦྱོང་བྱས། དེའི་གོང་དུ་ངས་རྒྱ་ཡིག་སྦྱངས་མ་མྱོང་བའི་དབང་གིས། སློབ་ཁྲིད་སྐབས་རྒྱ་ཡིག་དགེ་རྒན་གྱིས་ཅི་ཞིག་བཤད་ཀྱིན་ཡོད་པའང་མ་གོ དམའ་འབྲིང་ལོ་རིམ་དང་པོའི་དུས་ཚོད་དེ་དེ་ལྟར་ལྐུགས་ཚོད་ཚོད་དུ་འདས་སོང་། ལོ་དེའི་སློབ་མཇུག་ཡིག་ཚད་ལ་ང་རང་རྒྱ་ཡིག་ཡིག་རྒྱུགས་ལ་ཞུགས་མེད། དམའ་འབྲིང་ལོ་རིམ་གཉིས་པའི་སྐབས་སུ། བོད་རིགས་དགེ་རྒན་བུ་མོ་ཞིག་གིས་ང་ཚོའི་རྒྱ་ཡིག་དགེ་རྒན་གནང་པ་རེད། ཁོ་མོས་ང་ཚོར་ལོ་གཅིག་རིང་རྒྱ་ཡིག་སློབ་ཁྲིད་བྱས་པ་དང་དེའི་རིང་ལ་ཁོ་མོས་དགོང་ཚོགས་ཀྱི་རང་སྦྱོང་གི་དུས་ཚོད་སྤྱད་ནས། རྒྱ་ཡིག་སློབ་དཔྱོད་ཁང་གི་གཞུང་ལས་ཁང་ནང་དུ་ང་དང་ངའི་སློབ་གྲོགས་གཅིག(ང་དང་ཡུལ་གཅིག་པ་ཡིན)ལ་དམིགས་སུ་རྒྱ་ཡིག་གི་གསལ་བྱེད་དང་ཡི་གེ་ཁྲིད་ཀྱིན་ཡོད། དེ་ལྟར། སློབ་ཆུང་ལོ་རིམ་དང་པོའི་བསླབ་གཞི་སྦྱངས་ཟིན། འོན་ཏེ་ཡུན་རིང་མ་སོང་བར། ལོ་གཉིས་པར་རྒྱ་ཡིག་དགེ་རྒན་བརྗེས་འདུག ཡིན་ཀྱང་ལོ་དེའི་རིང་ངས་རྒྱ་ཡིག་གི་གསལ་བྱེད་སྦྱངས་ཚར་ཚོད་དུ་སླེབས། རྒྱ་ཡིག་ཀྱང་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ཤེས་ནས། ཕྱིས་སུ་རྒྱ་ཡིག་གི་ཆུ་ཚད་ཀྱང་རིམ་བཞིན་ཇེ་ཡག་ཏུ་ཕྱིན་སོང་། ངས་དྲན་གསལ་ལ། འབྲིང་རིམ་ཆེད་ཚན་གྱི་ལོ་རིམ་གསུམ་པའི་སྐབས་སུ། བདག་གིས་སོག་པོའི་སྙན་ངག་པ། རྩོམ་པ་པོ་ལྗང་བུ་ལགས་ཀྱིས་བོད་ཡིག་ནས་བྲིས་པའི་སྒྲུང་གཏམ《སོག་རུས་ལས་མཆེད་པའི་རྣམ་ཤེས》ཞེས་པ་དེ་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བ་ཡིན། དེ་ནི་ངས་བོད་ཡིག་ནས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བའི་རྩོམ་ཐོག་མ་དེ་ཡིན། སྔར་གྱི་འགྱུར་མ་དེ་ངས་ད་དུང་ཉར་ཡོད། ༡༩༨༩ ལོར་འབྲིང་རིམ་ཆེད་ཚན་མཐར་ཕྱིན་ནས་བྱ་བ་བགོས། བྱ་བ་བགོ་ཡུལ་ནི་འབའ་རྫོང་སློབ་གསོ་ཅུད་ཀྱི་སློབ་དཔྱོད་ཁང་རེད། ༡༩༩༠ ལོར་མཚོ་སྔོན་སློབ་གསོ་སློབ་གླིང་གི་མི་རིགས་པུའུ་ཧན་ཧྲོའོ་འཛིན་གྲྭར་རྒྱུགས་འཕྲོད། དེའི་དབྱར་གནང་དང་དགུན་གནང་གི་སྐབས་སུ་ཟི་ལིང་དུ་བོད་ཡིག་མཐོ་རིམ་ཆེད་ཚན་གྱི་བསླབ་གཞི་སློབ་སྦྱོང་བྱས། མཐར་ཕྱིན་པ་དང་འབའ་རྫོང་མི་རིགས་སློབ་འབྲིང་དུ་བོད་ཡིག་དགེ་རྒན་གྱི་བྱ་བ་བསྒྲུབས། དེའི་རིང་དམའ་འབྲིང་དང་མཐོ་འབྲིང་གི་བོད་ཡིག་དགེ་རྒན་བྱས། སྐབས་རེར་རྒྱའི་ལོ་རྒྱུས་སློབ་ཚན་དང་ཆབ་སྲིད་སློབ་ཚན་གྱི་དགེ་རྒན་བྱས། འདིའི་རིང་ལ་ངས་བོད་ཡིག་གི་སྙན་རྩོམ་འགའ་ཞིག་བྲིས་པ་དག 《སྦྲང་ཆར》 དང 《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ》 སོགས་བོད་ཁུལ་གྱི་བོད་ཡིག་དུས་དེབ་ཐོག་ཏུ་སྤེལ། ༢༠༠༠ ལོར་མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་གྱི་བོད་རིག་པའི་སྡེ་ཁག་ཏུ་ཤེས་རམས་ཞིབ་འཇུག་འཛིན་གྲྭར་རྒྱུགས་འཕྲོད། སློབ་མཐར་ཕྱིན་རྗེས་ཀྲུང་གོའི་མི་རིགས་སྐད་ཡིག་ཡིག་སྒྱུར་ཅུད་དུ་ལས་གནས་སྤར་བས། ཆེད་དུ་ཡིག་བསྒྱུར་བྱ་བ་གཉེར། ༢༠༡༢ ལོར་ལས་གནས་སྤོ་བསྒྱུར་ཀྱིས་ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་དུ་རྩོམ་སྒྲིག་གི་བྱ་བ་སྒྲུབ།
  གལ་ཏེ་ངའི་འཚར་ལོངས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་ཤུགས་རྐྱེན་ཟབ་པའི་མི་སུ་ཡིན་ཟེར་ན། ཆེས་ཐོག་མ་ནི་ངའི་ཨ་ཕ་རེད། ཨ་ཕ་སློབ་གྲྭ་འགྲིམ་མ་མྱོང་ནའང། ཁོང་གི་བོད་ཡིག་གི་ཆུ་ཚད་ཡག་པོ་ཡོད། ཕྱིས་སུ་ཁོང་བྱ་བར་ཞུགས་པ་དང་། རྫོང་ཏང་གི་སློབ་གྲྭར་རྒྱ་ཡིག་སྦྱངས་པ་རེད། ༢༠༠༧ ལོར་ངའི་ཕ་མ་གཉིས་པོ་པེ་ཅིང་དུ་ཡོང་ནས་ངའི་ཁྱིམ་དུ་ལོ་གཅིག་བཞུགས། དེའི་རིང་ལ་ཨ་ཕས་ད་དུང《པོ་ཏ་ལ》དུས་དེབ་ཀྱི་རྩོམ་ཡིག་བཞི་ལྔ་ཞིག་ཡིག་བསྒྱུར་གནང་བ་དང་བསྒྱུར་ཡོན་ཡང་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ཐོབ་པ་རེད།
  ཨ་ཕ་ནི་དཔེ་ཆ་ཀློག་རྒྱུར་མཉེས་པོ་ཡོད། ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་པའི་ནང་དུ་བོད་ཡིག་དཔེ་དེབ་གསར་པ་མང་པོ་ཞིག་དཔར་སྐྲུན་བྱས་པ་ལས། ཨ་ཕས་དེ་དག་རེ་རེ་བཞིན་ཉོས་ཡོང་བ་རེད། ད་ལྟ་བསམ་ཚེ། སྐབས་དེ་དུས་ཁོང་གི་གླ་ཕོགས་མང་པོ་དེ་ཙམ་མེད་ཀྱང་། སྐབས་རེ་དཔེ་ཆ་གང་ཞིག་ཉོ་མ་ཐུབ་ཚེ། ཁོང་གིས་མི་གཞན་པའི་ས་ནས་དཔེ་ཆ་དེ་གཡར་ནས་ཆ་ཚང་གྲལ་སྒྲིག་པར་བཤུ་བ་རེད། དེ་དག་ཚང་མ་ནི་ངའི་བློ་སྒོ་འབྱེད་པའི་ཀློག་དེབ་ཏུ་གྱུར། ཨ་ཕའི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ཏུ། ངས་སློབ་ཆུང་གི་སྐབས་སུ 《གླིང་སྒྲུང》ཚན་པ་བཅུ་ཁ་ལོངས་ཙམ་དང་བོད་ཀྱི་དམངས་ཁྲོད་སྒྲུང་གཏམ་གཅེས་བསྡུས་ཀྱི་དཔེ་ཆ་འགའ་ཞིག གཞན་ལྷ་མོའི་འཁྲབ་གཞུང་བརྒྱད་ནང་གི་ཁ་ཤས། དག་ཡིག་དང་བརྡ་སྤྲོད་སྐོར་གྱི་དཔེ་ཆ་ཁ་ཤས་བཅས་བལྟས་མྱོང་། ད་དུང་ཁྱེད་ཚོ་སོག་པོའི་དམངས་ཁྲོད་སྒྲུང་གཏམ《དཔལ་ལྷ་ཀུན་བཟང་གི་གཏམ་རྒྱུད》བོད་འགྱུར་མ་དང《ཆུ་ངོགས་གཏམ་རྒྱུད》སོགས་བལྟས་མྱོང་། ངས་སློབ་ཆུང་སྐབས་སུ་བཀླགས་པའི་ལོ་རྒྱུས་དཔེ་ཆ་སྔ་ཤོས་ནི 《རྒྱལ་རབས་གསལ་བའི་མེ་ལོང》 རེད། དཔེ་ཆ་འདི་དག་གིས་ང་ལ་བག་ཆགས་ཟབ་མོ་བཞག་མྱོང་།
  ཨ་ཕ་ཕུད། ད་དུང་མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་བདག་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་མྱོང་། གོང་དུ་བཤད་པའི་བོད་རིགས་དགེ་རྒན་བུ་མོ་ཁོང་གཅིག་རེད། ཁོ་མོའི་མིང་ལ་ཀླུ་མཚོ་ཟེར། ཁོ་མོ་ལྟ་ན་སྡུག་ཅིང་ངང་རྒྱུད་ཤིན་ཏུ་བཟང་། ད་ཆ་རྒན་ཡོལ་གནང་ནས་ཁྱིམ་དུ་ཞུགས། ཁོང་གིས་སྔར་ངལ་གསོའི་དུས་ཚོད་སྤྱད་ནས་ང་ལ་རྒྱ་ཡིག་བསླབ་པ་དང་དམིགས་སུ་བཀར་ནས་སློབ་ཁྲིད་གནང་བས། ང་རང་ད་ཆ་ཡིག་བསྒྱུར་ལ་ཐོགས་པ་དེ་ཙམ་མེད་པ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་བ་ཡིན། དེར་བརྟེན་ཁོ་མོ་ནི་ང་ལ་དྲིན་ཆེ་བ་ཡིན་པས། ངས་བྱ་བར་ཞུགས་རྗེས་དུས་ཆེན་ཚེས་སྐབས་སུ་ཁོང་ལ་ཕྱག་རྟགས་ཕུལ་བར་འགྲོ་མྱོང་། ལོ་འགའི་ཡར་སྔོན་དུ་ང་རང་ཁོང་ལ་ལྟ་བར་ཕྱིན་པ་ཡིན།
  ཧ་སིན། ཁྱེད་རང་གི་མ་འོངས་པའི་འདུན་པ་དང་འཆར་གཞི་གང་འདྲ་ཡིན་གསུངས་རོགས།
  འཇམ་དར། ད་ཆ་དཔེ་སྐྲུན་རྩོམ་སྒྲིག་པ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། ང་ལ “འདོད་རྔམ”གཞན་གང་ཡང་མེད། ང་རང་གི་རྩོམ་སྒྲིག་གི་བྱ་བ་འདི་རང་ནུས་ཅི་ལྕོགས་ཀྱིས་སྒྲུབ་ནས། ནུས་ཤུགས་གང་ཡོད་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་པ་དང་ཀློག་པོ་ཚོར་ཞབས་ཞུ་བྱེད་འདོད་ལ་བོད་ཀྱི་ཀློག་པོ་ཚོར་དཔེ་ཆ་ཅ་དག་དེ་ལས་མང་བ་འབུལ་རྒྱུ་བྱུང་ན་སྙམ་གྱི་འདུག ངའི་སེམས་སུ་མི་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཆེད་དུ་ནུས་ཤུགས་ཅུང་ཟད་འདོན་པ་དང་བྱ་བ་གང་ཞིག་ལས་རྒྱུ་བྱུང་ན། དེ་ནི་དངོས་གནས་དགེ་བ་དཔག་ཏུ་མེད་པའི་བྱ་བ་ཞིག་རེད་བསམ་བཞིན་ཡོད། མུ་མཐུད་ནས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དཔྱད་གཞི་བསྒྱུར་ཏེ། སྔར་བས་ཆ་ཇེ་ཚང་དང་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་གཏོང་རྒྱུ་དང་། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རིག་པ་བ་ཚོར་དཔྱད་གཞི་མཁོ་འདོན་བྱེད་འདོད་ལ། དེ་དང་མཉམ་གཅིག་ཏུ་རང་ཉིད་ནས་དེའི་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་ཅུང་ཙམ་བྱ་འཆར་ཡོད། དེ་མིན། ངས་བོད་དང་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་གནའ་བོའི་སྙན་ཚིག་ཁག་ཅིག་བསྒྱུར་རྩིས་ཡོད། དཔེར་ན《ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་རྩོམ་ཡིག་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》དང《ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྙན་ངག་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》ཁྲོད་དུ་རྩོམ་དེ་རིགས་མང་པོ་འདུག གལ་ཏེ་མཐུན་རྐྱེན་ཚང་ན། ལོ་ཙཱ་བ་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱིས་ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་དང་ཀྲུང་གོའི་མི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས། འཛམ་གླིང་ལོ་རྒྱུས(གླིང་ཆེན་ཁག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཚུད)འཛམ་གླིང་དཔལ་ཡོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་སོགས་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་འཆར་ཡོད། དེ་ཡང་བོད་རིགས་ཀློག་པ་པོས་ལྟ་ཀློག་བྱ་རྒྱུའི་དཔེ་ཆ་འདིའི་རིགས་ཉུང་ངུ་ལས་མི་འདུག
  ཧ་སིན། ཚང་མ་རེ་ལྟོས་ཆོག་པའི་འཆར་གཞི་རེད་འདུག ཁྱེད་ཀྱིས་ཁོ་བོའི་བཅར་འདྲི་དང་ལེན་གནང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ། ཁྱེད་ཀྱི་བསམ་དོན་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པ་དང་དགེ་བ་གང་མང་འཕེལ་བར་སྨོན། བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས།
  འཇམ་དར། ཁྱེད་ནས་བཅར་འདྲི་གནང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ། བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས།
  གསར་འགོད་པས་ཁ་པར་ནས་རྒན་འཇམ་དབྱངས་དར་རྒྱས་ལགས་ལ་བཅར་འདྲི་ཞུས་པར་ཁོང་གིས་ཕྱག་ལས་ཀྱི་བྲེལ་གསེང་ནས་ལན་ཚེགས་མེད་དུ་གནང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ།
  རྒན་འཇམ་དབྱངས་དར་རྒྱས་ལགས་ནས་གཟིགས་མྱོང་བའི་རྒྱའི་གནའ་དཔེའི་མིང་རྒྱ་བོད་གཤིབ་མ་དང་ཁོང་གིས་གསར་འགོད་པར་གསུང་པའི་གསལ་བཤད། “འདིའི་ནང་སུང་རྒྱལ་རབས་དང་ཅིན་རྒྱལ་རབས་གཉིས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་ཡི་གེ་མི་འདྲ་ཡང་། བོད་ཡིག་ཏུ་སྒྱུར་དུས་སྒྲ་འདྲ་བར་བསྒྱུར་ཡོད་ཅིང་། གཤམ་གྱི་མཆན་འགྲེལ་དུ་གསལ་བཤད་བྱས་ཡོད། དེ་ལས་གཞན་པའི་མིང་དེ་དག་ལས་མང་ཆེ་ཤོས་ནི་རྒྱའི་སྔོན་དུས་ཀྱི་སྒྲུང་གཏམ་དང་། གཏམ་བརྗོད་སྒྲུང་གཏམ་སོགས་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་སུ་གཏོགས་པ་ལས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་མིན། འོན་ཀྱང་ཚང་མའི་བརྗོད་བྱ་ལོ་རྒྱུས་དང་ལོ་རྒྱུས་མི་སྣར་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་ཡིན། མིང་དེ་དག་སྔོན་ཆད་བོད་ཡིག་ཏུ་འགྱུར་མེད། དེ་དག་ང་རང་ལོ་ན་ཆུང་དུས་སུ་བཀླགས་མྱོང་ཞེས་པ་ཙམ་ཡིན། ཐ་མ་གཉིས་ནི་རྒྱའི་གཞུང་ཕྱོགས་ནས་བསྒྲིགས་པའི་དཔེ་ཚོགས་བམ་པོ་ཧ་ཅང་མང་པོ་ཅན་གཉིས་ཡིན”གསུངས།
资治通鉴——སྲིད་སྐྱོང་མེ་ལོང་། 
汉书——ཧན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས།
后汉书——ཧན་རྒྱལ་རབས་ཤར་མའི་ལོ་རྒྱུས།
晋书——ཅིན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས། 
宋书——སུང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས། 
南齐书——ཆི་རྒྱལ་རབས་ལྷོ་མའི་ལོ་རྒྱུས། 
梁书——ལིའང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས། 
魏书——ཝེ་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས། 
周书——ཀྲོའུ་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས། 
隋书——སུའེ་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས། 
北史——རྒྱལ་རབས་བྱང་མའི་ལོ་རྒྱུས། 
通典——ཐུང་ཏེན། 
唐会要——ཐང་གི་ལམ་སྲོལ་གནད་བསྡུས། 
旧唐书——ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྙིང་མ། 
新唐书 ——ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་གསར་མ། 
旧五代史——རྒྱལ་རབས་ལྔའི་ལོ་རྒྱུས་རྙིང་མ།
新五代史——རྒྱལ་རབས་ལྔའི་ལོ་རྒྱུས་གསར་མ།
宋史——སུང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས། 
辽史——ལིའོ་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས།
金史——ཅིན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས།
隋唐演义——སུའེ་ཐང་རྒྱལ་རབས་གཉིས་ཀྱི་སྒྲུང་། 
唐宫二十朝演义——ཐང་གི་རྒྱལ་རབས་ཉི་ཤུའི་སྒྲུང་། 
呼家将——ཧུའུ་ཚང་གི་དམག་དཔོན་གྱི་སྒྲུང་།
火烧赤壁——ཁྲི་པི་མེར་བསྲེགས་པ།
杨家将——དབྱང་ཚང་གི་དམག་དཔོན་གྱི་སྒྲུང་། 
薛丁山征西——ཞུའེ་ཏིང་ཧྲན་གྱི་ནུབ་འདུལ་གཏམ་རྒྱུད།
窦尔敦传——ཏོའུ་ཨར་ཏུན་གྱི་ལོ་རྒྱུས། 
童林传——ཐུང་ལིན་གྱི་ལོ་རྒྱུས།
岳飞传——ཡུའེ་ཧྥེ་ཡི་ལོ་རྒྱུས། 
说岳全传——ཡུའེ་ཧྥེ་ཡི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱས་པ། 
施公案——ཧྲི་གུང་གིས་གྱོད་གཞི་རྩར་བཅད་པའི་གཏམ་རྒྱུད། 
全唐文 ——ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་རྩོམ་ཡིག་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། 
全唐诗——ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྙན་ངག་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།
(རྩོམ་འགན་པ། རྟ་མགྲིན)
འབྲེལ་ཡོད་རྩོམ་ཡིག